Godnie – przede wszystkim to słowo ciśnie się na usta, gdy widzimy kwatery żołnierzy Września 1939 na cmentarzu parafialnym przy Traugutta. W ostatnich tygodniach wysiłkiem pracowników Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą zmieniło się tu wszystko. Miejsce nabrało powagi, szlachetności i klasy. Co ważne, polegli w bitwie żołnierze wyznania mojżeszowego po raz pierwszy pochowani zostali pod symbolicznymi słupkami , podkreślającymi ich religijną odrębność.

Ogrom pracy, również fizycznej, włożyli pracownicy Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w odnowienie kwater żołnierzy poległych we wrześniu 1939 roku i pochowanych na cmentarzu parafialnym przy ulicy Traugutta. Szacuje się, że mogą tu spoczywać szczątki nawet czterystu zabitych, wśród nich również ofiar cywilnych. Symboliczne groby nie były remontowane od 60. lat. W związku z 80. rocznicą Bitwy nad Bzurą sochaczewscy muzealnicy zadbali o zdecydowanie godniejszy wygląd miejsca, zgłębiając jego wartość historyczną i uwypuklając szacunek do poległych.

Zacznijmy od przywrócenia imion i nazwisk zabitych żołnierzy. Aż stu pięćdziesięciu z nich doczekało się identyfikacji (dotychczas znaliśmy tylko kilkanaście nazwisk). Nowe granitowe krzyże przykuwają wzrok tabliczkami nawiązującymi formą do wojennych nieśmiertelników. Co ważne, do każdego z nich możemy podejść po kamiennych alejkach, których wcześniej kwatery były pozbawione. Prostą i szlachetną formę tego niewielkiego, wojskowego cmentarza wzmagają wypełniające kwatery naturalne kamyczki i maszt z polską flagą. Jest też marmurowy, czarny cokół, upamiętniający wydarzenia sprzed 80. lat i podkreślający rangę poświęcenia poległych.

Na szczególne odnotowanie zasłużył fakt pochowania poległych w bitwie żołnierzy wyznania mojżeszowego pod symbolicznymi słupkami, podkreślającymi ich religijną odrębność. Na trzech granitowych słupkach znajdziemy tu nazwiska siedmiu Żydów walczących w wojsku polskim. Tylu udało się zidentyfikować sochaczewskim muzealnikom.

Koszt prac wykonanych na cmentarzu przy Traugutta wyniósł około 200 tysięcy złotych, częściowo przekazanych z budżetu miasta, w głównej jednak mierze pochodzących z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

- Myślę, że możemy się zwrócić z apelem do mieszkańców, by każdy wybrał i adoptował żołnierza pochowanego przy Traugutta, zapewniając mu każdego roku odwiedziny i światełko pamięci. To będzie najlepsza forma okazania im szacunku – mówi dyrektor MZSiPnB Paweł Rozdżestwieński.

Przypominamy, że trwa remont wojskowego cmentarza w Trojanowie - największego na świecie cmentarza żołnierzy WP poległych w jednej bitwie. Rozmiar prac jest ogromny. Tu również wielu poległych doczeka się identyfikacji, aż dwustu z nich zyska krzyż we właściwym miejscu pochówku. Mamy nadzieję, że odrębność religijna żołnierzy będzie podkreślona tak, jak przy Traugutta.